Geboren op 7 juni: Johnny Clegg, de Witte Zoeloe

Een fervent voorvechter van culturele vermenging en boegbeeld van de anti-apartheid, toch werd Johnny Clegg geboren in Engeland in 1953. Desondanks had hij de Zuid-Afrikaanse nationaliteit en stond hij op de eerste rij in de verdediging van de rechten van zijn zwarte landgenoten.

Zanger, danser en zelfs afgestudeerd in de antropologie, Johnny Clegg was werkelijk uniek! Geboren nabij Manchester in Engeland, bracht hij zijn kindertijd door in Zimbabwe bij de familie van zijn moeder. Later emigreerde hij op zesjarige leeftijd met haar naar Zuid-Afrika. Via zijn muziek – een mix van westerse en Afrikaanse stijlen – en door zijn krachtige standpunt tegen apartheid, zoals te horen op zijn album "Cruel Crazy Beautiful World" (1989), eiste hij gelijkheid, die toen nog ver weg leek. De "Witte Zoeloe", zoals hij snel werd genoemd, oogstte respect – zelfs bij zijn hevigste critici. Hij leerde Ndebele (de taal van deze minderheidsgroep in het land van Nelson Mandela) nog voor hij een woord Engels sprak, aangemoedigd door zijn vader – een blanke Zuid-Afrikaanse journalist die zwarte leiders steunde – en zijn moeder – een cabaretzangeres die later manager werd voor CBS Records in Zuid-Afrika. Hij ontwikkelde al vroeg interesse in de vele gezichten van de muziek uit zijn nieuwe thuisland.

Op zijn veertiende begon hij gitaar te spelen en ontmoette hij een Zoeloe-muzikant, een manusje-van-alles die op straat speelde tussen het schoonmaken van appartementen door. Zijn naam was Mntonganazo Mzila. Dankzij hem leerde Johnny Clegg de basis van de Zoeloemuziek en de Inhlangwini-dans. Meermaals werd hij gearresteerd door de Zuid-Afrikaanse politie omdat hij illegaal zwarte getto’s binnen ging, waarop hij lange nachten op het politiebureau doorbracht, nadenkend over een regime dat blanken verbood zich met zwarten te mengen. Door zelf muziek te spelen op straat, raakte hij bevriend met Sipho McHunu, een Zoeloe arbeidsmigrant met wie hij jarenlang zou samenwerken.

Hij behaalde uiteindelijk een diploma in sociale antropologie, maar hij stopte snel met zijn lessen aan de Universiteit van Natal en wijdde zich in 1982 volledig aan de muziek. Met Juluka, zijn eerste band, nam hij niet minder dan zeven albums op, die zowel in zwarte gemeenschappen als bij progressieve blanken verkocht werden. Uit deze periode (1982) komt het nummer voort dat enkele jaren later zijn eerste internationale succes zou worden met Savuka. De optredens van de groep in het Verenigd Koninkrijk zorgden echter voor veel ophef. De British Musicians’ Union, die een bevriezing hanteerde van commerciële en culturele relaties met Zuid-Afrika, weigerde de groep aanvankelijk de nodige vergunningen om in Engeland op te treden, maar draaide later bij. Om soortgelijke redenen dreigde hij het Concert for Mandela in het Wembley Stadium in juni 1988 voor de 70ste verjaardag van de ANC-leider bijna te missen. Gelukkig nam hij deel en betoverde hij de honderden miljoenen televisiekijkers!

Sinds 1987 had de artiest een solocarrière, begeleid door Juluka (wat “we zijn wakker geworden” betekent in het Zoeloe). Hij mengt doelbewust typisch Afrikaanse klanken zoals de Congolese gitaar in zijn tracks met invloeden uit de westerse rock. Over drie albums heen, van "Third World Child" tot "Cruel Crazy Beautiful World", maakte Johnny Clegg de positieve kant van de anti-apartheid bekend. In Abidjan sloot hij zich aan bij de Amnesty-wereldtour naast Bruce Springsteen, Sting, Peter Gabriel, Youssou N'Dour en Tracy Chapman. Hij trad zelfs op in de VS met George Michael! Het derde Johnny Clegg & Savuka-album, opgenomen in Los Angeles, werd twee keer onderbroken – één keer voor zijn Zoeloe-huwelijk in Zuid-Afrika, en opnieuw door de moord op David Webster, professor aan de universiteit waar Clegg lesgaf en zijn ware mentor. Naast politieke songs zoals "Revolution With A Smile" (over politieke veranderingen zonder geweld, gewenst door Oost-Europese landen of Chinese studenten) of pacifistische nummers zoals "Bombs Away", besteedde Johnny Clegg ook aandacht aan luchtigere onderwerpen. Volledig gezongen in het Zoeloe, vertelt "Moliva" over een stamshuwelijk.

Met de opkomst van het democratiseringsproces in Zuid-Afrika en de vrijlating van Nelson Mandela in februari 1990, vond de inspiratie van de zanger steeds meer aansluiting bij mondiale thema’s. Voor hij ons in juli 2019 verliet, nam hij nog verschillende albums op, waaronder "The Spirit Is The Journey", dat zijn 30-jarige muziekcarrière in 2010 markeerde.

(FVDV, MH en Stéphane Soupart - Foto: © Etienne Tordoir)

Foto: Johnny Clegg met zijn band Savuka op het podium van Forest-National in Brussel (België) in mei 1987