Geboren op 29 april: Toots Thielemans, 's werelds beroemdste harmonicaspeler

Hij zag het levenslicht in 1922 in de volkswijk Marollen in Brussel (België). Zijn "Bluesette" doet nog steeds harten smelten...

Voor de verjaardag van de meest geliefde Belg op vier continenten (samen met Kuifje zonder twijfel) die vandaag zijn 103e verjaardag zou hebben gevierd, heb ik uit mijn archieven een paar herinneringen opgeduikeld van een New Yorks avontuur aan het begin van de jaren 2000. Naast Brussel was de Big Apple zijn andere lievelingsstad...

Sinds de dag na de Tweede Wereldoorlog heeft de Brusselse muzikant de mondharmonica populair gemaakt, een instrument dat nauwelijks meer aanzien had dan de triangel...

Bij het verlaten van zijn appartement in 69th Street om naar de legendarische jazzclub "Blue Note" te gaan, waar twee avondconcerten staan gepland, had Toots Thielemans deze onverwachte ontmoeting niet verwacht. Wanneer hij in de gele taxi stapt om naar The Village te rijden, het nachtelijke mekka van alle muziekstijlen, concentreert hij zich al op de twee optredens die op hem wachten, de eerste om 21.00 uur en de tweede net voor middernacht. "De eerste avond in de Blue Note ben ik altijd vol zenuwen. Ik ben bang dat ik het niet kan waarmaken!" vertrouwt hij mij toe. Terwijl hij een blik werpt in de achteruitkijkspiegel, herkent de taxichauffeur, zelf een amateurmuzikant, meteen zijn favoriete muzikant.

"Mijn God, Toots Thielemans zit in mijn taxi!" roept hij enthousiast uit. Angelo kan zijn ogen niet geloven. Hij wordt uitgenodigd voor het laatste concert van Toots in Manhattan en omhelst de beroemdste inwoner van Marollen voordat hij hem volgt naar de kleine, mythische zaal. In het schemerige licht glinsteren zijn ogen wanneer Toots, gezeten op een hoge kruk, zijn eeuwige "Bluesette" speelt, afgewisseld met Braziliaanse bossaklassiekers en de soundtrack van "Midnight Cowboy". In de Verenigde Staten kennen en waarderen jonge volwassenen opgevoed met de tv-serie "Sesame Street" (waarvan Toots het thema speelt), evenals jazziconen (zoals zijn vriend Quincy Jones die vooraan staat), de charme en de eenvoud van Toots Thielemans. Deze ideale opa wekt bij iedereen sympathie en oprechte bewondering.

Vóór hem was de mondharmonica beperkt tot een rol van jammerend instrument bij typische traditionele folkdeuntjes of een vitaminerijke toevoeging voor de blues. De Brusselse ket die een warm onthaal kreeg in de VS, deed het onmogelijke. Dankzij hem heeft de chromatische mondharmonica, door zijn subtiel gekleurde spel, zijn naam nooit beter waargemaakt. Al een heel lange tijd beschouwt de grote Quincy Jones, producent van onder andere de beste platen van Michael Jackson maar ook zelf muzikant, Toots als zijn favoriete artiest, over alle genres heen, vóór de meest ervaren gitaristen en pianovirtuozen. Deze onvoorwaardelijke bewondering heeft Toots altijd net zo verlegen gemaakt als het hem van plezier doet blozen. ‘Is het wel nodig dat te zeggen?’, mompelt hij slechts laconiek.

Voordat de hele muziekbusiness zijn talent erkent, heeft Toots lange tijd gevochten om een plaats in de zon te veroveren. In de jaren 1930 ontdekt hij dit instrument met ongebruikelijke geluiden in de bioscoop, terwijl hij zich verwondert over de films waarin Larry Adler speelt. Een chronische bronchitis dwingt hem de mondharmonica te laten voor de gitaar. Opnieuw leert deze autodidact met uitzonderlijk gehoor alle kneepjes van het vak door de eerste opnames van Django Reinhardt te analyseren. Een paar jaar later besluit hij door te gaan met het bespelen van zijn gitaar terwijl hij zijn favoriete instrument opnieuw omhelst met gulzigheid. "In die tijd vond ik dat ik alles had bereikt wat mogelijk was voor mij in Europa. Impulsief, zonder te veel naar de toekomst te kijken, ben ik daarom naar de Verenigde Staten vertrokken. Ik was al 29 jaar en besloot helemaal opnieuw te beginnen. Ik was ervan overtuigd dat ik de nodige kwaliteiten had om geaccepteerd te worden maar wist ook dat niemand de rode loper voor me zou uitrollen. De eerste maanden waren bijzonder moeilijk. Voordat ik mijn muzikale talenten kon uitoefenen, moest ik eerst zes maanden op het grondgebied verblijven en mijn verlangen bewijzen om Amerikaans staatsburger te worden. Zoals veel nieuwkomers heb ik daarom van klusjes en kleine baantjes in restaurants geleefd. Maar zoals het lied zegt, ik heb nergens spijt van".

Toots verliet ons op 22 augustus 2016 en ik houd nog een paar andere anekdotes die hij graag vertelde klaar voor een volgende gelegenheid.

(Stéphane Soupart met GF - Picture: © Etienne Tordoir)

Foto: Toots Thielemans in zijn New Yorkse appartement aan 69th Street in juni 2000